Coffee Consociationalism

In Nederland zorgt je baas voor koffie. Overal waar ik heb gewerkt, van houtgroothandels in de haven tot de universiteit, van IKEA tot een nationale krant, stond er een koffiemachine waar alle werknemers gratis koffie kregen. En als de organisatie te klein was voor een koffiemachine werd er verse koffie gezet, gratis voor iedereen. We moeten ons toch niet voorstellen dat onze baas ons laat betalen voor koffie?!

Wel, als je naar het buitenland verhuist leer je nog eens wat over Nederland. Die vanzelfsprekendheid geldt echt niet overal. Hier in Engeland op de universiteit is er geen gezamenlijke gratis koffiemachine, iedereen moet zelf voor zijn koffie zorgen; bij de koffiebar om de hoek, of het zelf zetten. Zoals veel collega's heb ik dan ook zo'n drukpotkoffiezetter gekocht, en zet op mijn kamer mijn eigen koffie. Toen ik hier net kwam vroeg ik waar de koffiemachine was, en toen bleek dat die er niet was, was alleen ik verbaasd. Het is kennelijk helemaal niet vanzelfsprekend hier dat je baas voor koffie zorgt. En als je erover nadenkt, waarom zou zij? Je baas betaalt ook je lunch niet, of je frisdrank, of je mars-reep. Ja, van koffie wordt je wakker en ga je harder werken, maar op een hongerige maag is het ook niet goed werken, en toch betaalt je baas je eten niet. Of, in elk geval niet direct, via je salaris wel natuurlijk. Maar je koffie kan toch ook van je salaris, en als dat niet kan krijg je te weinig betaald. Kortom, helemaal niet zo vanzelfsprekend.

In Nederland wel, het idee dat de baas gratis koffie levert is zo ingesleten dat er revoluties zouden uitbreken als het werd afgeschaft. En het heeft ook zeker een andere prettige functie. De koffiekamer of de plek rond het koffieapparaat is vaak een heel gezellige plek, waar mensen een kort praatje maken en roddels uitwisselen. Het heeft dus ook een sociale rol, die ik bij het op mijn kamer zelf koffie zetten wel mis.

Het is ook een heel egalitaire plek. Vaak zitten mensen in kantoren naar hierarchie verdeeld verspreid over kamers, gescheiden van mensen hoger of lager in de hierarchie. Maar iedereen komt samen rond het koffieapparaat. Bij het koffieapparaat kunnen de baas en de junior elkaar op gelijke voet aanspreken, of in elk geval een praatje maken. In Engeland bestaat zo'n plek ook wel: de pub waar je na je werk wat gaat drinken. Ook daar mengt iedereen, geholpen door alcohol. Maar seniore werknemers, mensen met kinderen, etc, doen daar toch vaak niet aan mee. Maar iedereen gaat naar het koffie of thee-apparaat.

Misschien zit daar wel een tot nu toe over het hoofd geziene kiem voor ons Hollandse overlegsysteem in. Het poldermodel, een uitvloeisel van wat politicologen consociationalism noemen, is gebaseerd op goed overleg tussen werkgevers en werknemers, tussen de elite met macht aan de top van de hierarchie, en de massa beneden in de hierarchie met de vinger op de stakings-knop. In Nederland lossen we dat vaak op met overleg, polderen, op gelijke voet tussen de baas en de werknemer. Die baas en werknemer moeten dan wel bereid zijn op gelijke voet met elkaar te praten, en misschien is de basis daarvoor welgelegd rond het koffiezetapparaat.

-

# Vraag aan wie het weet: is het gratis leveren van koffie aan werknemers in Nederland zelfs een wet, of alleen in CAO's vastgelegd, of puur gewoonte?

## Wat zijn de ervaringen van mensen wat betreft leveren van gratis koffie in andere landen?